Korona Sądecka 3D

w serwisie panoramy 3D m.in. z Ptaszkowej

Około 15 km na wschód od Nowego Sącza i 7 km na południowy zachód od Grybowa leży Ptaszkowa jedna z najstarszych miejscowości na tym terenie. Jej początki sięgają XW w. Przywilej lokacyjny dla Ptaszkowej wystawiła 3 lutego 1336 roku królowa Jadwiga, wdowa po Władysławie Łokietku. Z nieznanych przyczyn król Kazimierz Wielki wydał nowy akt lokacyjny 22 maja 1359 r.

Królewski akt lokacyjny przewidywał m.in. budowę kościoła i uposażenie parafii. Źródła jednak nie mówią o lokalnej świątyni w 2.poł. XW i w XV wieku. W 1529 r. Ptaszkowa podlegała parafii grybowskiej. Dopiero w 1555 r. sołtys oraz mieszkańcy Ptaszkowej i Pławnej doprowadzili do wybudowania drewnianego kościoła. Zapewne uposażenie parafii dokonało się jeszcze przed tą datą, a prawdopodobne jest również istnienie we wsi starszej od kościoła kaplicy, bo w aktach wizytacyjnych z 1607 r. zanotowano, że w 1553 r. proboszczem ptaszkowskim był Andrzej z Mystkowa. O parafii ptaszkowskiej nie wspomniano jednak w aktach wizytacji z 1566 r., a dopiero w kolejnych aktach z 1596 r. pojawił się zapis o drewnianym kościele. Na początku XVII w. doszło do zatargu o administrację parafii pomiędzy mieszkańcami Ptaszkowej a plebanem grybowskim. W 1608 roku musiał interweniować biskup krakowski Piotr Tylicki. W i6i8 r.. świątynia była nadal filią kościoła grybowskiego. Ponownie erygowano parafię w Ptaszkowej w XVIII w. W 1776 roku budowla była w bardzo złym stanie. Przebudowa i gruntowna naprawa kościoła przeprowadzona została dopiero w latach 1880-1883. Wtedy poprawiono szalowanie ścian i przekształcono wieżę. Obecny wygląd kościoła ptaszkowskiego jest rezultatem zmian dokonanych w 1929 roku. W przebudowanym wnętrzu umieszczono organy wykonane przez Tomasza Falla, organomistrza szczyrzyckiego z przełomu XIX i XX wieku.

Wewnątrz kościoła starsze jego części przykrywają stropy: prezbiterium – płaski, a nawę ze skośnymi zaskrzynieniami. W dodanej nawie poprzecznej (transepcie) zastosowano pozorne sklepienie kopulaste, wsparte na czterech parach słupów.
W kruchcie od południa zwracają uwagę polichromie (fot.5) na ścianach zachodniej i wschodniej oraz nad drzwiami wejściowymi, namalowane w 1776 r. Na północnej i południowej ścianie kruchty oraz na sklepieniu Józef Edward Dutkiewicz, zapewne w latach 1929-1932, zastąpił XVI-wieczne, bardzo źle zachowane malowidła, nowymi dekoracjami patronowymi. Jego dziełem z tego samego okresu jest także figuralna i ornamentalna polichromia wnętrza kościoła, utrzymana w duchu secesji.

Architektoniczny ołtarz główny z 1864 r. utrzymany jest w tradycji późnobarokowej, ale wprowadzono do niego siedemnasto i osiemnastowieczne elementy. W centrum ołtarza słynący łaskami wizerunek Matki Boskiej Radosnej od 1734 r. zajmuje najważniejsze miejsce w świątyni i jest największym skarbem Ptaszkowej. Można go zasłonić wysuwanym obrazem Wszystkich Świętych. Dopełnieniem kompozycji są zwrócone w kierunku ołtarza figury świętych franciszkańskich, umieszczone na ścianach prezbiterium: z lewej św. Franciszek, z prawej św. Bonawentura (?).

Dwa wczesnobarokowe ołtarze boczne z ok. połowy XVII w. uległy sporym przekształceniom. W prawym, w złocistej wnęce stoi figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem zwana Madonną ze słonecznikiem, rzeźba z ok. 1420 r. W lewym znajduje się wykonany w XX w. płaskorzeźbiony, złocisty obraz Serce Pana Jezusa, a w zwieńczeniu – obraz Veraicon z XVIII w.

Obok figury Madonny ze słonecznikiem, najcenniejszym zabytkiem jest płaskorzeźba Wita Stwosza „Modlitwa w Ogrójcu” (ok. 1490). Do najstarszych elementów wyposażenia kościoła należy chrzcielnica z datą 1506. Cennymi rzeźbami są: krucyfiks na belce tęczowej (XVIII w.), krucyfiks na ścianie wschodniej transeptu (XVIII w.), rokokowy feretron umieszczony w wieży na ścianie południowej z figurą Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej (2.poł. XVIII w.).

Wśród XVII-wiecznych obrazów na uwagę zasługuje przedstawienie Matki Boskiej w typie Tota Pulchra (Matka Boska Niepokalana otoczona symbolami Maryjnymi) oraz Przemienienie Pańskie na górze Tabor. Warto wymienić też obraz Odkupienie dusz czyśćcowych z 1776 r. i Koronację Matki Bożej, obraz z przełomu XVIII i XIX w. autorstwa M. Filipowicza.
Rokokowa ambona, ławy i konfesjonały z 1777 r. są płaskorzeźbione i polichromowane. W okresie rokoka wprowadzono też snycerskie ornamenty ołtarzy bocznych.

Zabytkowy, 450-letni drewniany kościół w Ptaszkowej jest pełen prawdziwych skarbów sztuki, a jego niepowtarzalne, „radosne” wnętrze na długo pozostaje w pamięci.

Tekst: Maria Marcinowska

Podpalenie kościoła
Około północy z 15 na 16 stycznia 2013 roku firma monitorująca zabytkowy kościół zgłosiła do Pana kościelnego informację o naruszeniu alarmu w obiekcie. Po przybyciu na miejsce okazało się, że płonie boczna (północna) ściana kościoła. Ogień był w dwóch miejscach, oddalonych od siebie o kilka metrów. Bardzo mocno czuć było zapach benzyny. Alarm wyzwoliły czujniki dymu. Po zaalarmowaniu straży pożarnej Pan kościelny Czesław Siedlarz z Ks. wikarym Bogusławem Sobusiakiem i Ks. Proboszczem Józefem Kamkiem zaczęli śniegiem tłumić ogień na palących się ścianach kościoła. Na miejsce przybyły jednostki OSP z Ptaszkowej, Cieniawy, Grybowa i 3 JRG z Nowego Sącza oraz policjanci z posterunku w Grybowie. Strażacy zerwali zewnętrzne odeskowanie ściany aby ugasić płonącą pod spodem drewnianą konstrukcję. Równocześnie zabezpieczano wnętrze kościoła do którego przedostał się dym. Pożar udało się ugasić nie pozwalając na jego dalsze rozprzestrzenianie. Za pomocą kamery termowizyjnej strażacy sprawdzali stan ugaszonych konstrukcji. Obrazy ze ścian w bezpośrednim sąsiedztwie miejsc pożaru zdjęto i przeniesiono na plebanię. Za pomocą specjalnego urządzenia strażacy oddymili wnętrze kościoła. Śledztwo na miejscu zostało podjęte przez grupę dochodzeniowo-śledczą z Komendy Miejskiej Policji w Nowym Sączu. Druhowie OSP Ptaszkowa do rana czuwali przy ugaszonym kościele.

Galeria zdjęć z akcji gaśniczej. Filmy: Film 1 (youtube), Film 2 (youtube), Film 3 (youtube).

Ważne daty:

1359 r. – Środa po niedzieli „Cantate” ? król Kazimierz Wielki nadaje sołectwo oraz prawo założenia naszej wsi Mikołajowi de Mesteza nad rzeką „Ptaków”. Zbudowano drewniany kościółek pod wezwaniem Najświętszego Imienia Maryi
XIV w. – Był tu piękny i bogato wyposażony Kościół ? świadczą o tym wysokiej wartości artystycznej gotyckie obrazy i figury zabrane z Ptaszkowej do Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie („Zwiastowanie”, „Narodzenie Pana Jezusa”, „Pokłon Trzech Króli”, „Zaśniecie Najświętszej Marii Panny”)
1420 r. – Figura Matki Boskiej ze słonecznikiem – czczona w kościele od najdawniejszych czasów jako cudowna Matka Boża Ptaszkowska. W 1734 r. usunięto tę figurę do bocznego ołtarza, na strych, potem około 1834 do kapliczki na „Pawlakówce”, gdzie nadal słynęła licznymi łaskami. Po „rabacji chłopskiej” w czasie zarazy w latach 1847-48 do kapliczki wędrowali ludzie po cuda i otrzymywali dar zdrowia. W czasie sumy palono tam wieczną lampkę.
1555 r. – Obecny kościół wybudował Jan Kukla z Grybowa (wycięty napis na belce – za organami). W tym czasie prawdopodobnie pomalowano kościół.
XIV w. – W Ptaszkowej mieszka tylko 27 rodzin, a mimo to znajdują się tak wielkie zabytki jak rzeźba gotycka „Ogrojec”- Wita Stwosza.
1706 r. – Chrzcienica kamienna-barokowa.
1721-1911 r. – Parafia została zniesiona i przydzielona administracyjnie jako filia do Grybowa.
1734 r. – Michał Stadnicki ze Stadnik, sędzia z Nowego Sącza powołany na sędziego krakowskiego zapada na śmiertelną chorobę. Już przedtem często modlił się w Lublinie w kościele Św. Ducha przed obrazem Matki Bożej. W chorobie zobaczył Matkę Bożą obiecująca mu 7 lat życia, jeśli Jej kult wprowadzi do Ptaszkowej. Postarał się o kopię matki Bożej i umieścił ją w głównym ołtarzu usunąwszy figurę Matki Bożej z 1420r. „wziąwszy się przedtem do zupełniej restauracji kościoła, wiele starych rzeczy usunąwszy, a inne zostawiwszy. Sprawił nowe ołtarze… „
1777 r. ? Ambona pokryta płaskorzeźbą w kształcie gałęzi kwiatowych – rokoko, podobnie i ławki.
1880-1893 r. – Rozebrano sobótki, kościół oszalowano deskami, pokryto blachą, podniesiono wieżę.
4.III.1911 r. – Ks.Bp Leon Wałęga eryguje ponownie parafię w Ptaszkowej. Pierwszym jej proboszczem został Ks. Ignacy Kołodziej – były wikariusz Katedry w Tarnowie. Odnowiono obraz matki Bożej.
1929 r. – Rozbudowano kościół, prezbiterium przesunięto o 7m, wybudowano 2 kaplice i kościół uzyskał formę krzyża (projekt architekta Mączeńskiego zatwierdzony przez Kurię Diecezjalną w Tarnowie)
1929-1932 r. – Malowanie kościoła – prof. J.Dutkiewicz – nawiązuje do polichromii z XVI w.
1930 r. – wybudowano nową kamienną dzwonnicę – projekt prof. Mączeńskiego
1931 r. – Zbudowano „Ogrójec” – celem umieszczenia w nim rzeźby przedstawiającej Pana Jezusa z Apostołami w Ogrojcu – rzeźba Wita Stwosza
1953 r. – Zelektryfikowano kościół
1957 r. – Zbudowano parkan, furtki i kiosk pokryto gontami
1958 r. – Odnowiono obraz Matki Bożej
1959 r. – Sprawiono nowe dzwony.